Dat er wel meer vissen zijn in de zee. Iedereen die ooit treurde om een stukgelopen relatie werd weleens met die holle frase getroost, maar wat onze geschubde en ongewervelde vrienden écht met ons liefdesleven te maken hebben, onderzocht Nikki Dekker in een roman die het midden houdt tussen autofictie en essayistiek. Al is essayistiek wellicht een iets te groot woord voor de weetjes over het zeeleven die Dekker afwisselt met een narratief over een jonge vrouw die haar (bi)seksualiteit verkent.

Walvissen organiseren orgieën, clownvissen blijven trouw aan hun anemoon, bij zeepaarden zorgen de mannetjes voor de kinderen en zeenaaktslakken kunnen van geslacht veranderen. Vissentrivia aantrekkelijk formuleren is moeilijker dan het lijkt, maar Dekker beschikt over die heel specifieke gave en zelfs wanneer haar korte lemma's gaan over het verschil tussen 'de straalvinnigen (vissen met botten in hun vinnen) en de kwastvinnigen (waarvan de vinnen alleen uit spieren bestaan)' blijf je geboeid lezen. Het probleem met Dekkers onderwateranekdotiek is niet per se dat ze te vrijblijvend is, maar net dat de betekenis die de schrijfster eraan geeft vaak al te voor de hand liggend is. In een hoofdstuk over de blobvis ('zo lelijk dat ik er een beetje onwel van word') combineert Dekker feitjes over het gelatineuze zeedier met stukjes verhaal waarin de ik-verteller worstelt met schoonheidsidealen. In een hoofdstuk over vissenscholen doet ze hetzelfde met kliekjesvorming tussen meiden en in een hoofdstuk over de camouflagetechnieken van de platvis gaat het tegelijkertijd over 'de lange aanpassingsoefening' die we de schooltijd noemen.

Hopeloze hokjesdenkers

Hoe vlot Dekker haar fragmenten ook aan elkaar breit, de verbanden tussen haar verhalende stukjes en haar korte uitweidingen zijn vaak zo evident dat het gebrek aan diepgang uiteindelijk toch gaat storen. Zeker wanneer de opmerkingen over onze omgang met dieren (en met elkaar) naar het belerende beginnen te neigen. Er spreekt een duidelijke fascinatie voor het onderwaterleven uit Dekkers roman en die weet ze op prikkelende wijze over te brengen op haar lezers, maar haar bewondering voor zeedieren vertaalt zich zelden in erg originele of diepgravende gedachten over het leven boven of onder de zeespiegel.

Er schuilt in Diepdiepblauw een soort kritiek op onze ­beperkte blik op het dierenrijk (en op de menselijke natuur), maar Dekker krijgt haar niet veel scherper geformuleerd dan het ietwat schoolse idee dat er diep in de zee voor ons, hopeloze hokjesdenkers, nog veel te leren valt. Ze verwijt onderzoekers en figuren als de bioloog en documentairemaker David ­Attenborough dat ze hun eigen verwachtingen en hetero­normatieve ideeën op de dierenwereld projecteren, maar stelt haar eigen, en minstens even antropocentrische kijk, nauwelijks in vraag.

Als Nikki Dekker met vermakelijke voorbeelden uit het zeeleven vooral het ongelijk wilde bewijzen van iedereen die ­gelooft dat homoseksualiteit, biseksualiteit of genderfluïditeit onnatuurlijk zijn, dan is de missie van Diepdiepblauw geslaagd. Als het de bedoeling was om er daarnaast ook een voldragen en uitdagende roman van te maken, dan schiet dit debuut tekort.

De Bezige Bij, 296 blz., 22,99 € (e-boek 12,99 €).

Op 8 januari 1493 heeft Christoffer Columbus zeemeerminnen gezien in de zee nabij Haïti. 'Ze zijn niet zo mooi als men beweert want hun gezichten hebben nogal mannelijke trekken.' Het is een van de vele feitjes over de zee, het water en de wonderlijke wezens die daarin te vinden zijn, die Nikki Dekker (1989) opvoert in haar essayistische debuutroman Diepdiepblauw.Tussen de waterweetjes door lezen we over haar jeugd in de jaren negentig (Nokia! Titanic! The Sims!), de verkenning van haar seksualiteit en haar ervaringen met mannen en vrouwen. Haar biseksualiteit roept weerstand en verwarring op, maar een duik onder water biedt soelaas.Want wat blijkt? Zeedieren zijn veel verder op het lhbtiq+-front dan wij mensen. Je hebt dus die masculiene zeemeerminnen, maar ook de anemoonvis die van geslacht kan veranderen, het progressieve mannelijke zeepaardje dat zijn baby's draagt en de hermafrodiete zeenaaktslak. Geen beest zo gek of Dekker herkent er iets van zichzelf in.Projectie, maar interessante projectie. En als er even iets te diep in de eigen navel gestaard wordt, is daar altijd weer de volgende wetenswaardigheid: 'De tiktaalik is de eerste vis die de zee verliet, het begin van de evolutionaire verspringingen die uiteindelijk tot de mens hebben geleid.' Zo leer je nog eens wat.

De Bezige Bij; 320 pagina's; € 22,99.