AMSTERDAM.

Thea Beckman (1923-2004) liet zich voor het verhaal van haar bekendste boek, Kruistocht in spijkerbroek (1973), inspireren door Memoirs of extraordinary popular delusions and the madness of crowds van de Engelse schrijver Charles Mackay (1814-1889). Dat concludeert Veerle Simons, een 23-jarige student geschiedenis aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, in haar bachelorscriptie.

Kruistocht in spijkerbroek vertelt het verhaal van de jongen Dolf uit Amstelveen die met een tijdmachine naar de dertiende eeuw wordt geteleporteerd en in een kinderkruistocht terechtkomt. ,,In een interview heeft Beckman ooit gezegd dat Slaughterhouse five van Kurt Vonnegut haar op het idee voor het verhaal had gebracht'', zegt Simons. ,,Dat ben ik gaan lezen, en al op pagina negen wordt er verwezen naar Mackays boek.''

Bij Mackay stuitte Simons op opvallende overeenkomsten met Beckmans verhaal. ,,Hij schrijft over twee monniken die een leger van kinderen bij elkaar zoeken in Duitsland en Frankrijk'', vertelt Simons. ,,Ze houden de kinderen voor dat ze naar het Heilige Land zullen gaan. Totdat ze in Marseille aankomen.''

Op pagina 125 schrijft Mackay dat ,,het doel van de monniken'' was om hen op schepen te zetten en ,,aan de Afrikaanse kust als slaven te verkopen''. De details kloppen niet helemaal - zo komen de kinderen in Beckmans boek aan in Genua in plaats van Marseille - maar de verwantschap tussen het boek van Mackay uit 1841 en dat van Beckman uit 1973 is zo groot, dat Simons denkt Beckmans inspiratiebron te hebben gevonden. ,,Ik vond het jammer dat Dolf in het boek zo'n negatief beeld heeft van de middeleeuwers, als zouden het domme mensen zijn. Dat achterhaalde beeld heeft ze dus gebaseerd op Mackays boek.''

In mei is de regisseur Ben Sombogaart begonnen met de opnames van de Engelstalige verfilming Crusade in jeans . (nrc)

vpb ■

Verberg tekst

Dolf Wega, een tiener uit Amstelveen en grote liefhebber van geschiedenis, mag een kijkje nemen in het laboratorium van dr. Simiak en dr. Kneveltoer, vrienden van zijn vader die een tijdmachine hebben uitgevonden. Ze staat nog niet helemaal op punt en de geleerden doen alleen nog maar tests met dieren in een kooi. Hoe verleidelijk is het niet om een mens naar het verleden te kunnen sturen, die het bewijs van zijn tijdreis zou kunnen meebrengen en uit eigen ervaring zou kunnen vertellen hoe het leven eeuwen geleden was. Dolf wil het zo graag, de geleerden geven toe en flitsen hem naar het Frankrijk van de 13e eeuw. Maar het loopt mis. Hij komt niet in Frankrijk terecht maar in Duitsland en bovendien slagen ze er niet in hem op het afgesproken moment terug te halen naar zijn eigen tijd. Tot zover het Suske en Wiske-gehalte, want wat je daarna krijgt, is een wervelend avontuurlijke en authentieke historische roman. De truc met de tijdmachine mag dan wat artificieel zijn, het kwam er Thea Beckman op aan de middeleeuwen te bekijken vanuit een hedendaagse verwondering. Om de geschiedenis van de mensen in beeld te brengen, eerder dan over de hoge heren uit de geschiedenisboeken en de weergaloze helden uit de klassieke historische roman te schrijven. Wanneer Dolf beseft dat hij voor een paar maanden vastzit in de middeleeuwen, voegt hij zich bij een groep van duizenden kinderen, die op weg zijn naar Jeruzalem om de stad van de Saracenen te bevrijden, niet te vuur en te zwaard, maar ze zullen "de Saracenen verjagen met [hun] onschuld." Dat is tenminste wat de kwaadaardige Don Anselmus hen heeft aangepraat, terwijl hij geen andere bedoeling heeft dan de kinderen als slaven te verkopen. Waar Dolf op de kruistocht een - weliswaar hard en confronterend -- avontuur beleeft, in de hoop dat hij dankzij de niet aflatende zorg van het thuisfront weer veilig thuiskomt, is het voor de haveloze groep zwervertjes een bittere kwestie van overleven.

Dat Beckman geen correcte feiten verhaalt, die overeenkomen met historische plaats, tijd en personen, staat vast. Het is niet zeker dat er effectief kinderkruistochten zijn geweest en ze brengt gebeurtenissen uit verschillende periodes en plaatsen samen omwille van het verhaal. Een gebruikelijk, en voor de opbouw van een verhaal met de nodige spankracht, veelal noodzakelijk procédé, dat niet belet dat ze een authentieke (grotendeels navolgbare) reis door het middeleeuws Europa uitstippelt. De impact van Dolfs 20e-eeuwse kennis en talent, en de onwetendheid en gelatenheid in hun geloof van de middeleeuwers is soms wat scherp gesteld, maar de confrontatie tussen geloof en lotsaanvaarding enerzijds, en individualisme en zelfbeschikking anderzijds, is een boeiend en blijvend actueel gegeven.

Ter gelegenheid van de verfilming door Ben Sombogaart verscheen de 78e druk van Thea Beckmans 'Kruistocht in spijkerbroek' met een aangepaste cover en een kleurenkatern met foto's van de opnamen. Het boek werd bekroond met een Gouden Griffel in 1974 en de Europese prijs voor het beste historische jeugdboek in 1976. Van het boek is het bewezen dat het de tijd doorstaat, van de film is het zeer de vraag.

[Jen de Groeve] Verberg tekst

Filmeditie van deze klassieker uit 1973 (Gouden Griffel 1974 en Europese jeugdboekenprijs 1976 voor beste historische roman) over de 15-jarige Dolf die via een tijdmachine vanuit het nu in de Kinderkruistocht van 1212 terechtkomt: 8000 kinderen vanuit Duitsland op weg naar Jeruzalem om de stad te bevrijden van de ongelovige Arabieren (niet-christenen). Hij ontpopt zich als leider vanwege zijn medelijden, sociaal besef, moderne (medische) kennis en organisatietalent en helpt de kinderen tijdens de barre, avontuurlijke tocht in hun strijd tegen de elementen (ze trekken de Alpen over), vijandige bewoners en valse leiders. Onderweg maakt hij kennis met ziekte, wreedheid, dood, moed, vriendschap, trouw, de 13e-eeuwse sociale verhoudingen en (bij)geloof. Ook wordt hij verliefd op de mooie, sterke Jenne. De film (regie Ben Sombogaart, kijkwijzer: 9+) is Engelstalig ('Crusade in Jeans'); er is ook een Nederlands gesproken editie. Deze filmeditie, met foto uit de film op het omslag, heeft achterin een katern met een kaart en kleurenfoto's uit de film en van de opnames. Vanaf ca. 12 jaar. Verberg tekst

Vanuit de twintigste eeuw wordt de vijftienjarige Dolf Wega als proefkonijn via een materietransmitter teruggeflitst naar het jaar 1212. Dolf hoopt een riddertoernooi life mee te maken. Wanneer het terugflitsen mislukt, is hij gedoemd in de dertiende eeuw te blijven ronddolen. Hij sluit aan bij de kinderkruistocht: 8000 kinderen die blindelings achter een uitverkoren herdersjongen aanlopen van Keulen naar Genua, om daar de zee te zien splijten, over te steken, en de Saracenen uit Jeruzalem te gaan verjagen. Ontzet over wat hij ziet, en met het inzicht van een jongen uit de twintigste eeuw, begint Dolf de groep te organiseren. Zo slaagt hij erin heel wat levens te redden op deze krankzinnige en meedogenloze tocht. Met de dag groeit zijn wantrouwen over wat de overlevenden in Genua te wachten staat ... Ze zijn zeldzaam, de boeken die er na 35 jaar nog altijd staan als een huis, de boeken die nog altijd evenveel indruk op je maken als in je kindertijd. 'Kruistocht in spijkerboek' is zo’n zeldzaam werk. Het verhaal is zo hallucinant, zo spannend, en zo meeslepend geschreven dat het moeilijk is het niet in één ruk uit te lezen. Het maakt bovendien een heel mooie vergelijking tussen het denken van de middeleeuwer en van de hedendaagse mens: het fatalisme door het blinde geloof en het standenverschil tegenover hedendaags initiatief en streven naar sociale gelijkwaardigheid. De film, die behoorlijk afwijkt van het boek, heeft natuurlijk gezorgd voor een enorme opleving: 65.000 exemplaren zijn er al verkocht van deze filmeditie. Over de historische onderbouw van het verhaal bestaat discussie, maar laat die er niet bestaan over het boek: dit moet je gelezen hebben!
Verberg tekst